Kortyzol

Kortyzol (hydrokortyzon), nazywany także hormonem stresu, jest najważniejszym glikokortykosteroidem w ludzkim organizmie. Jego stężenie we krwi rośnie w sytuacjach stresowych (które mogą mieć podłoże zarówno psychiczne, jak i fizyczne), w których ciało musi się przygotować do podjęcia dodatkowego wysiłku. Odgrywa także kluczową rolę w metabolizmie glukozy, czyli przetwarzaniu cukru przyjmowanego z pokarmem i jej dalszych losów w celu dostarczania energii komórkom. Jest wytwarzany przez nadnercza pod kontrolą hormonu ACTH.

Kortyzol badanie – kiedy wykonać?

Badanie jest zawsze wykonywane zgodnie z zaleceniami lekarza, biorąc pod uwagę stan zdrowia chorego i potrzebę diagnostyczną – zależną od tego pod kątem jakiej choroby pacjent obecnie jest diagnozowany. Zazwyczaj oznaczanie poziomów kortyzolu w surowicy jest używane do rozróżnienia pierwotnej i wtórnej niewydolności nadnerczy, a także w diagnostyce różnicowej zespołu Cushinga- choroby przebiegającej ze zwiększonym stężeniem kortyzolu we krwi.

Wpływa on również na metabolizm tkanki tłuszczowej i mięśni, w związku z czym jego badanie jest przydatne także przy chorobach związanych z zaburzeniami masy ciała i nieprawidłowych zawartości procentowych tych tkanek w organizmie. Zbyt jego duże stężenia może także nasilać insulinooporność u pacjentów cierpiących na nieprawidłową tolerancję glukozy lub cukrzycę.

Kortyzol badanie – kto powinien wykonać?

Badanie należy wykonać po zaleceniu go przez lekarza. Zaleca się oznaczenie w surowicy w celu ustalenia właściwej dawki w leczeniu za pomocą syntetycznych glikokortykosteroidów- może to być np. leczenie supresyjne deksametazonem w zespole Cushinga lub leczenie hydrokortyzonem w chorobie Addisona.

W tych dwóch zespołach badanie jego stężenia w surowicy jest niezbędne do monitorowania postępów leczenia i stanu zdrowia tych pacjentów.
Istnieje również tzw. test hamowania deksametazonem. Jest to badanie polegające na podaniu pacjentowi deksametazonu (będącego syntetycznym glikokortykosteroidem, który hamuje endogenną produkcję kortyzolu u pacjenta), a następnie oznaczeniu poziomów hydrokortyzony we krwi.

Badanie stosowane jest w celu wykluczenia zespołu Cushinga lub w celu diagnostyki pacjentów wymagających dalszych badań. U pacjentów cierpiących na zespół Cushinga po podaniu deksametazonu poziom kortyzolu we krwi nie ulega zmniejszeniu, niezależnie od przyczyny wywołującej tej chorobę.

Objawy, które mogą wskazywać na obecność zespołu Cushinga to:

• otyłość
• trądzik
• nadciśnienie tętnicze
• nieprawidłowa tolerancja glukozy, która może przerodzić się w cukrzycę
• zaburzenia nastroju (depresja)
• charakterystyczne rozstępy na plecach i brzuchu
• nierównomierne odkładanie się tkanki tłuszczowej na twarzy i w okolicach karku

Przygotowanie do badania

Badanie wykonuje się na czczo. Ponadto, jeśli nie występują szczegółowe zalecenia lekarza dotyczące innego terminu przeprowadzenia badania, test jest wykonywany między godziną 7 a 10 rano.

Materiał do badania

• krew żylna

Sposób przeprowadzenia badania

• immunochemiczny z detekcją elektrochemiluminescencyjną

Kortyzol norma (wartości referencyjne)

• rano: 166 — 507 nmol/l
• wieczorem: 73.8 — 291 nmol/l

Podwyższony kortyzol

• w pierwotnej niewydolności nadnerczy (chorobie Addisona) hormon adrenokortykotropowy (ACTH, odpowiedzialny za jego wydzielanie) jest podwyższony
• we wtórnej niewydolności kory nadnerczy poziomy obu hormonów są zmniejszone.

Inne przyczyny, które mogą powodować zbyt podwyższony kortyzol to:

• ostry stres (taki jak hospitalizacja lub zabieg chirurgiczny)
• alkoholizm
• depresja
• wiele różnych leków (kortykosteroidy, nawet te stosowane zewnętrznie w postaci maści lub kremów na skórę) – mogą one powodować zmiany w odpowiedzi na testy hamowania i na testy stymulacyjne, a także zwiększać poziomy podstawowe kortyzolu

Co więcej, jego poziom może wzrosnąć w czasie ciąży lub podczas przyjmowania estrogenu

Niski kortyzol

Sam niski poziom hydrokortyzoyn w badaniu nie jest wystarczającym dowodem dziedzicznej hiperplazji nadnerczy. W przypadku uzyskania zbyt niskiego wyniku badania niezbędne jest wykonanie dalszych testów.

Zawsze interpretuj wyniki badań z lekarzem. Według jego uznania możesz zostać wysłany na dalszą konsultację ze specjalistą – endokrynologiem.