Żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do syntezy hemoglobiny, która wiąże 70% żelaza organizmu oraz mioglobiny. Bardzo małe jego ilości są również zawarte w niektórych enzymach komórkowych. Niezwiązane żelazo jest przechowywane w ciele w postaci ferrytyny i hemosyderyny (białka magazynujące żelazo w komórkach). We krwi wiąże się z transferyną (białkiem transportującym żelazo).

Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego ściśle zależy od jego stężenia w pokarmach i zwykle nie przekracza 2mg na dobę. Łatwiej przyswaja się z pokarmów pochodzenia zwierzęcego. U osób zdrowych wchłanianie żelaza równoważy jego utratę z kałem, moczem, żółcią, złuszczonym nabłonkiem jelitowym, skórą, potem i krwią menstruacyjną.

Całkowite stężenie żelaza w surowicy wykazuje dużą zmienność dobową- rano stężenie jest o ok. 20% wyższe niż wieczorem.

U kobiet wartości żelaza są zwykle niższe niż u mężczyzn i zależą od fazy cyklu miesięcznego. U obu płci poziom żelaza obniża się wraz z wiekiem.

Kiedy wykonać oznaczenie stężenia żelaza?

Badanie jest przydatne w niektórych z niżej wymienionych przypadków:

• w różnych typach niedokrwistości (anemia) z niedoboru żelaza;
• diagnoza przeciążenia żelazem, hemochromatozy;
• zatrucie żelazem.

Żelazo – kto powinien wykonać badanie

W każdej sytuacji gdy obserwowane są charakterystyczne objawy niedoboru żelaza:

• szybka męczliwość;
• bladość;
• przyspieszone bicie serca;
• łamliwe, suche włosy i paznokcie;
• senność;
• czernienie oczu;
• mrowienie kończyn;
• zimne kończyny.

Przygotowanie do badania

• Badanie przeprowadza się rano na pusty żołądek, gdy poziomy żelaza są najwyższe. Zaleca się wykonanie badania przed transfuzją krwi lub terapią zastępczą żelazem. Brak snu, ekstremalny stres i przyjmowanie chelatorów żelaza bezpośrednio przed badaniem nie są zalecane.
• U pacjentów przyjmujących suplementację żelazem lub leki wiążące metale, żelazo związane z lekami może nie wykazać prawidłowej reakcji w teście, powodując fałszywie niskie wyniki oznaczeń.

Metoda badania

• Metoda ferrosine

Żelazo norma

Wartości referencyjne zależą od wieku i płci.

• 33 – 193 μg/dl

W ocenie gospodarki żelazem poza stężeniem żelaza we krwi należy uwzględnić dodatkowo stężenie transferyny, stopień jej wysycenia i stężenie ferrytyny.

Podwyższone żelazo

Podwyższony poziom żelaza obserwuje się w przypadkach takich jak:

• talasemia;
• niedokrwistość sideroblastyczna;
• niedokrwistość hemolityczna;
• niedokrwistość aplastyczna;
• idiopatyczna hemochromatoza;
• zespoły mielodysplastyczne;
• nadmierna podaż preparatów żelaza;
• częste transfuzje krwi;
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych;
• ostre zatrucie żelazem;
• ostre uszkodzenie wątroby;
• ostra niewydolność nerek.

Żelazo niedobór

Niedobór żelaza powoduje niedokrwistość mikrocytarną (ze zmniejszeniem rozmiaru krwinki czerwonej) i może być związany z sytuacjami takimi jak:

• niedostateczna podaż żelaza (wegetarianizm, niedożywienie);
• upośledzone wchłanianie żelaza (zmniejszona kwasowość żołądka, stan po resekcji żołądka, jelitowe zespoły złego wchłaniania, biegunki, operacje żołądkowo-jelitowe);
• przewlekła utrata przez przewód pokarmowy (nowotwory, choroby zapalne jelit);
• zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (ciąża, okres laktacji);
• obfite krwawienia ginekologiczne;
• długotrwałe zapalenie w przebiegu chorób przewlekłych;
• zespół nerczycowy.

Ważne jest, aby wiedzieć, że niedokrwistość z niedoboru żelaza jest bardzo często procesem wtórnym do innej choroby podstawowej. Z tego powodu zaleca się różnicowanie przyczyn niedokrwistości i poszukiwanie źródła przed rozpoczęciem terapii suplementacyjnej.