FSH

FSH wraz z hormonem luteinizującym (lutropina, LH) należą do rodziny hormonów gonadotropowych- czyli hormonów kontrolujących pracę gonad, tj. jajników u kobiet i jąder u mężczyzn. Są one syntetyzowane przez przysadkę mózgową pod wpływem hormonu z podwzgórza (gonadoliberyna, GnRH), który uwalniany jest, gdy poziomy hormonów płciowych w organizmie są niskie.

U kobiet FSH i LH stymulują wzrost i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych oraz syntezę żeńskich hormonów płciowych- estrogenów. Podwyższony poziom tych hormonów w środku cyklu miesiączkowego wywołuje występowanie owulacji (uwolnienia pęcherzyka jajnikowego), która dzieli cykl na dwie fazy – pęcherzykową (przed owulacją) i lutealną (następującą po owulacji), z których każda trwa około 14 dni.

U mężczyzn hormon ten stymuluje spermatogenezę, czyli odpowiada za poprawną syntezę męskich komórek płciowych- plemników. U noworodków stężenie FSH wzrasta krótko po urodzeniu, a następnie wraz z wiekiem gwałtownie spada. Hormony płciowe później pozostają na niskim poziomie aż do okresu dojrzewania.

Sytuacje, w których hormony płciowe są niskie, a FSH i LH mogą być wysokie, to:

• hipogonadyzm (nieprawidłowa funkcja jajników lub jąder)
• menopauza
• przewlekły alkoholizm
• anoreksja
• zespół Klinefeltera (rzadka choroba genetyczna mężczyzn charakteryzująca się, między innymi, nieprawidłowym rozwojem gonad)

Niski poziom hormonów FSH i LH występuje w niewydolności przysadki lub podwzgórza, a także w niektórych guzach nadnerczy, które wpływają na wydzielanie estrogenów i androgenów.

FSH badanie – kiedy wykonać?

U kobiet badanie może być przydatne jako element procesu diagnostycznego, w takich sytuacjach jak:

• diagnoza zaburzeń miesiączkowania (w tym brak miesiączki)

• ocena rezerwy jajnikowej

• diagnoza zespołu policystycznych jajników (PCOS)

• podejrzewana niepłodność

• podejrzewany hipogonadyzm lub zaburzenia czynności przysadki

• ocena zespołu menopauzalnego

U mężczyzn badanie wykorzystuje się w celach:

• wyjaśnienia różnorakich dysfunkcji osi podwzgórze-przysadka-gonady

• diagnozy zaburzeń genetycznych z aberracjami chromosomowymi

• monitorowania dysfunkcji jąder

Kto powinien wykonać badanie FSH?

Badanie należy wykonać w przypadku występowania objawów przedwczesnej niewydolności jajników, czyli:

• nieregularnego lub nieobecnego cyklu miesiączkowego

• przedłużających się trudności w zajściu w ciążę

• uderzeń gorąca i nocnych potów

• przyrostu masy ciała

• zwiększonej męczliwości

• częstych bólów głowy

• bezsenności

Badanie FSH jest również zalecane przy występujących podejrzeniach niepłodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. W takich przypadkach zaleca się przeprowadzenie tego badania w połączeniu z innymi badaniami takimi jak LH, estrogen i testosteron.

Przygotowanie do badania

Nie ma specjalnych wskazań w zakresie przygotowania do badania. U kobiet zaleca się wykonanie testu w pierwszych dniach cyklu miesiączkowego (od trzeciego do piątego).

Materiał do badania

• krew żylna

Sposób przeprowadzenia badania

• wykrywanie metodą elektrochemiluminescencji (ECLIA)

FSH normy

Normy FSH zależą od płci i wieku osób badanych. U kobiet na ocenę prawidłowych poziomów wpływa także faza cyklu miesiączkowego.

Kobiety:

• Faza folikularna 3,5 -12,5 mlU/ml

• Faza owulacyjna 4,7 – 21,5 mlU/ml

• Faza lutealna 1,7 – 7,7 mlU/ml

• Postmenopauza 25,8 – 135 mlU/ml

Mężczyźni:

• 1,5 – 12,4 mlU/ml

FSH wyniki

Podwyższenie poziomów FSH i LH występuje w pierwotnym hipogonadyzmie, czyli uszkodzeniu jąder lub jajników, skutkującym ich nieprawidłową lub znacznie ograniczoną funkcją.

FSH zwiększa się również:

• w szeroko pojętych dysfunkcjach gonadalnych;

• podczas menopauzy (często poziomy FSH znacznie przekraczają 40 IU/ l)

• przy niedoczynności jajników u kobiet

• przy zmniejszona rezerwie pęcherzyków jajnikowych

• przy występowaniu hipogonadyzmu u mężczyzn

• w przebiegu zespołu niewrażliwości na androgeny (zespół feminizujących jąder) u mężczyzn

W zespole policystycznych jajników (PCOS) można zaobserwować prawidłowy lub obniżony poziom FSH. W przebiegu tej jednostki chorobowej mogą także występować podwyższone podstawowe poziomy LH, z jednoczesnym przewlekłym brakiem owulacji.

Niski poziom FSH i LH może być także oznaką obniżonej czynności przysadki lub podwzgórza. Niski poziom FSH jest związany ze zmniejszoną spermatogenezą (produkcją plemników) oraz ze zmniejszoną produkcją komórek jajowych.

Niektóre leki, które mogą wpływać na wyniki badania jego poziomów to:

• bromokryptyna (stosowana w terapii hipogonadyzmu, mlekotoku u kobiet oraz przy chorobie Parkinsona)

• klomifen (leczenie niepłodności i zaburzeń owulacji)

• erytropoetyna (lek stosowany w niewydolności nerek i niektórych chorobach hematologicznych)

• ketokonazol (lek przeciwgrzybiczy)

• lewodopa (L-DOPA, leczenie choroby Parkinsona)

• nalokson (leczenie zatruć opioidami)

• preparaty naparstnicy (stosowane w leczeniu chorób serca)

Wszystkie te leki mogą zwiększać poziomy FSH w badaniu, dlatego też zawsze należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach, w celu trafnej interpretacji wyników badania.

Z kolei leki, które mogą wywoływać jego niskie poziomy to:

• kortykosteroidy

• estrogen

• doustne środki antykoncepcyjne